Czym jest opłata stosunkowa pobierana przez komorników? Zastanawiasz się czym różni się dobrowolne spełnienie świadczenia do rąk komornika i bezpośrednio do rąk wierzyciela? W tym artykule odpowiemy na pytania związane z opłatą stosunkową omawiając wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2017 r. o sygn. akt P 63/14, w którym to Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 49 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji.
Omawiane zagadnienie stało się przedmiotem rozważań Sądu Rejonowego w Piasecznie, który zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego o następującej treści: czy art. 49 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376) w zakresie, w jakim przewiduje pobranie od kwot wpłaconych przez dłużnika bezpośrednio komornikowi opłaty stosunkowej w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Art. 49 [Granice opłaty stosunkowej]
- W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Czym jest opłata stosunkowa?
Opłatą stosunkową nazywamy opłatę, którą pobiera komornik, w sytuacji, gdy przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest egzekucja świadczeń pieniężnych, a jej wysokość jest uzależniona od wartości egzekwowanej kwoty. Pobierana jest od dłużnika po dokonaniu czynności egzekucyjnych, w wysokości proporcjonalnej do wyegzekwowanych kwot. Podstawą ustalania opłaty egzekucyjnej jest wartość egzekwowanego roszczenia, do której wlicza się odsetki, koszty i inne należności egzekwowane razem z należnością główną. Nie wlicza się natomiast kosztów prowadzonej egzekucji i kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym.
Zdaniem Sądu Rejonowego w Piasecznie, brak jest podstaw do tego, aby dłużników uiszczających dobrowolnie świadczenie pieniężne do rąk komorników traktować w sposób odmienny od dłużników, którzy dobrowolnie spełniają świadczenie bezpośrednio do rąk wierzyciela.
Co więcej, zdaniem Sądu Rejonowego omawiany przepis jest również niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji, gdyż w sposób niezrozumiały wprowadza zróżnicowanie pomiędzy pozycją dłużnika, który dokonuje zapłaty na rzecz wierzyciela, a pozycją dłużnika, który dokonuje takiej samej zapłaty do rąk komornika. W obu przypadkach występuje bowiem dobrowolność działania – nawet jeśli jest ona motywowana toczącym się postępowaniem egzekucyjnym.
Dlaczego dłużnicy muszą ponosić dodatkowe koszty?
Wszczęcie postępowania egzekucyjnego i zaangażowanie w sprawę komornika zawsze wiążę się z dodatkowymi kosztami. I choć to dłużnik zostaje obciążony większością tego typu kosztów, część wydatków związanych z egzekucją należności musi być uiszczona także przez wierzycieli.
Należy zaznaczyć, iż tzw. koszty celowe związane z egzekucją ponosi dłużnik. Wynika to z faktu, iż to dłużnik nie wykonał dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku określonego w tytule egzekucyjnym, a wierzyciel w związku z tym został zmuszony do zainicjowania postępowania egzekucyjnego. Na koszty egzekucyjne z kolei składa się opłata egzekucyjna oraz zwrot wydatków. Do kosztów tych zalicza się również koszty zastępstwa prawnego wierzyciela, jeżeli reprezentuje go radca prawny lub adwokat.
Opłaty egzekucyjne z kolei dzielą się na omawiane w tym artykule opłaty stosunkowe (pobierane w zależności od wysokości egzekwowanego roszczenia) oraz opłaty stałe. Za wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego wierzyciel nie uiszcza opłat stosunkowych – te ściągane są bezpośrednio od dłużnika. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wniosek złożony do komornika był niecelowy (np. dłużnik spełnił dobrowolnie świadczenie przed złożeniem wniosku), wówczas koszty te ponosi wierzyciel.
Jeżeli chodzi o wydatki wierzycieli, to mogą oni zostać wezwani przez komornika do uiszczenia zaliczki na wydatki, które powstaną w toku postępowania oraz opłaty od wniosku o poszukiwanie majątku. Ponadto wierzyciel, który wybrał komornika spoza właściwego mu rewiru, ponosi koszty działania komornika poza terenem tego rewiru. Istotną informacją dla wierzycieli jest również to, że jeśli postępowanie egzekucyjne jest w całości lub w części bezskuteczne (co się niekiedy zdarza), wtedy wydatki poniesione przez komornika, które nie zostały pokryte z wyegzekwowanej części świadczenia, również obciążają wierzyciela.
Co orzekł Trybunał Konstytucyjny w tej sprawie?
Trybunał Konstytucyjny w wyroku dnia 28 czerwca 2017 r. podzielił wątpliwości Sądu Rejonowego w Piasecznie i orzekł o niezgodności art. 49 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o komornikach sądowych i egzekucji zarówno z art. 2 jak i z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres niezgodności art. 49 ust.1 rozciąga się na pobieranie od kwot wpłaconych komornikowi bezpośrednio przez dłużnika opłaty stosunkowej w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Jak wydany wyrok wpłynie na sytuację dłużników?
Art. 49 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji został uznany za niezgodny z Konstytucją, w związku z czym utracił moc prawną 7 lipca 2017 r. Oznacza to, że przepis ten nie funkcjonuje już w polskim porządku prawnym i nie ma obecnie podstawy do pobierania opłat stosunkowych od kwot dobrowolnie wpłaconych komornikowi. Sytuacja dłużnika wpłacającego kwotę zadłużenia bezpośrednio komornikowi nie może wiązać się z innymi konsekwencjami niż wpłacenie owej kwoty bezpośrednio wierzycielowi. Konsekwencją obu działań jest wpłata określonej kwoty pieniędzy i w przypadku spłaty całej sumy – zaspokojenie roszczenia, a komornik nie ma podstaw do pobierania dodatkowych opłat z tego tytułu.
W przypadku, gdy komornik bezpodstawnie naliczy taką opłatę, konieczne jest wniesienie skargi na czynności komornika, której podstawą będzie powołanie się na omawiane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o sygn. akt P 63/14. Jeżeli takie bezpodstawne naliczenie opłaty stosunkowej przez komornika wystąpiło w Państwa przypadku, oferujemy Naszą pomoc w przygotowaniu i wystosowaniu takiej skargi.
Podsumowanie
Omawiane orzeczenie Trybunału wprowadza istotną zmianę w zakresie naliczania czasem bezpodstawnie, dodatkowych kosztów przez komornika. Przepis o możliwości naliczania opłat stosunkowych w przypadku bezpośredniej spłaty u komornika utracił moc prawną, dzięki czemu komornicy nie mają juz w obecnym stanie prawnym podstaw do ich pobierania w toku postępowania egzekucyjnego.
