Termin przedawnienie bardzo często pojawia się przy nakazach zapłaty, tym samym dostajemy pytania czym właściwie jest przedawnienie.
Przede wszystkim, trzeba mieć na uwadze, że przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilne roszczenia majątkowe, o czym wyraźnie mówi artykuł 117 kodeksu cywilnego:
Art. 117 § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.
Przedawnieniu nie podlegają więc:
- roszczenia cywilne niemajątkowe (np. procesowe)
- uprawnienia cywilnoprawne, które są w innej postaci niż roszczenia
- roszczenia niemajątkowe (np. odnoszące się do ochrony dóbr osobistych)
- roszczenia majątkowe, które są wyraźnie wskazane w ustawie (wyjątki).
Co powoduje zarzut przedawnienia?
Zarzut przedawnienia polega na tym, że po upływie określonego ustawowo terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie, czyli dłużnik, może się uchylić od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się on korzystania z tego zarzutu. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Warto wiedzieć, że sąd nie uwzględnia terminu przedawnienia z urzędu, robi to dopiero wtedy, gdy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Sąd może jednak nie uznać przedawnienia, gdy jest to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Przykładowo dłużnik zwodzi wierzyciela, że zapłaci dług za tydzień, doprowadzając tym samym do przekroczenia terminu przedawniania. Narusza to zasady społecznego współżycia, tym samym sąd może oddalić wniesiony przez dłużnika zarzut.
Jakie są terminy przedawnienia?
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
Co wpływa na przedawnienie roszczenia?
Przedawnienie roszczeń rozpoczyna bieg w chwili wymagalności roszczenia, czyli od momentu możliwości dochodzenia jego spełnienia. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Przed ustaleniem należy jednak sprawdzić czy w międzyczasie nie doszło do zawieszenia lub przerwania biegu przedawnienia.
Kiedy dochodzi do zawieszenia biegu roszczenia?
Zawieszeni ulegają roszczenia przysługujące:
1) dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2) osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3) jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa oraz
4) wszelkie roszczenia, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody. Przykładowo może to być wojna lub działanie siły przyrody – powódź.
W wymienionych wyżej przypadkach bieg przedawnienia jest zawieszony na czas trwania przeszkody, po ustaniu tych nadzwyczajnych okoliczności bieg przedawnienia biegnie dalej.
Warto wiedzieć, że długotrwała choroba lub pobyt za granicą nie powodują zawieszenia biegu roszczenia, co potwierdza się w orzecznictwie (np. Sygn. akt III APa 10/15).
Kiedy następuje przerwanie biegu terminu przedawnienia?
Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3) przez wszczęcie mediacji.
Gdy wierzyciel wezwie dłużnika do zapłaty nie następuje przerwanie biegu terminu przedawnienia, gdyż nie jest to czynność dokonywana przed sądem.
Bieg terminu przedawnienia, który został przerwany, biegnie na nowo. Oznacza to że upływ terminu przedawnienia, który miał miejsce przed przerwaniem, nie jest brany pod uwagę.
Podsumowanie
Zarzut przedawnienia powoduje przede wszystkim to, że dłużnik może uchylić się od zapłaty roszczenia majątkowego. Należy jednak pamiętać, że podniesienie tego zarzutu nie powoduje, że roszczenie przestaje być wiążące, powoduje jedynie to, że nie może być zaskarżalne.
